پاسخ به نقد استاد عباس پورخصالیان

بسمه تعالی

جناب آقای مهندس پورخصالیان
با سلام و احترام
در پاسخ به نقد حضرتعالی در مورخ ۱۶ اردیبهشت ۹۸ درباره یکی از یادداشتهای اینجانب با موضوع تحول دیجیتال از منظر سیستمهای اجتماعی-فیزیکی-سایبری نکاتی را بیان می‌کنم:

طبیعی است در مباحث مرتبط با تحول دیجیتال مثل بسیاری از مباحث دیگر می بایست میان دو واژه World و Universe تفاوت قائل شد. Universe را به معنای «کائنات»، «هستی» و «کیهان» ترجمه می کنند اما World را به معنای «دنیا» یا «جهان» می شناسند. به خاطر همین در مباحث انقلاب صنعتی چهارم معمولا از واژه هایی همچون Digital World ، Datafied World ، Data-Driven World ، Connected World استفاده می کنند اما این واژه سازی با این شکل و فرم برای Universe عرف نیست.زیرا Universe به وحدت وجودی عالم خلقت اشاره دارد.

به عنوان مثال در پژوهشی با عنوان Future interconnection environment توسط پروفسور Zhuge در حوزه جامعه فیزیکی-سایبری از تعامل نزدیک دنیای فیزیکی (Physical World)، دنیای سایبری (Cyber World) و دنیای ذهن (Mind World) سخن به میان آمده است و دنیای آینده را محصول یکپارچگی این سه دنیا می داند اما این طرز نگاه شایسته Universe نیست. این نگاه در حوزه تفکر سیستمهای اجتماعی-فیزیکی-سایبری در پژوهشی از دکتر Ning با عنوان ابرفضای تفکری-اجتماعی-فیزیکی-سایبری حمایت شده است و این طرز نگاه در بسیاری از موارد مشابه نیز قابل رویت است. هر دو پژوهش فوق الذکر بخشی از خروجی پروژه های مورد حمایت دولت چین برای ترسیم آینده ۲۰۴۵ کشور چین بودند.

همچنین از منظر نظریه های علوم اجتماعی نظر شما را به نظریه لاتور (نظریه کنشگر-شبکه) ارجاع می دهم. دکتر رحمان شریف زاده در کتاب مذاکره با اشیا که توسط نشر نی منتشر شده است از منظر معرفت شناسی برساخت گرایی جمعی توضیحات مفصلی را در خصوص تعامل انسان و غیرانسان در دنیا بیان کرده اند.

اما باز تاکید می کنم که مشخص است این استعاره های مدیریتی، معمولا تقلیل‌گرایانه هستند و به دنبال ارایه یک بازنماییِ موجه از جنبه های مختلف دنیا می باشند.

اگرچه نگاه فلسفی شما را درک می کنم اما در خصوص واژه «فضا یا Space» نظر شما را به پژوهش دکتر ناصر فکوهی در زمینه فضای سیبرنتیک به مثابه فضای شهری ارجاع می دهم. این استعاره های مدیریتی در حوزه مدیریت فضای هوشمند رایج است اگرچه می پذیریم که این مفاهیم نگاه تقلیل گرایانه دارند. همچنین در خصوص واژه «فضای دیجیتال یا Digital Space» شما را به پژوهش دکتر Wang با عنوان فضای معنایی: یک زیرساخت برای فضاهای هوشمند ارجاع می دهم که مفهوم فضا را در لایه های مختلف بیان می کند. همچنین پروفسور ژوگ در کتاب The Knowledge Grid از استعاره Knowledge as Space” “ برای تعریف دانش استفاده می کند و معتقد است برای مدیریت دنیای مدرن به یک مدل فضای منابع (Resource Space Model) نیاز داریم.

به هر حال فضای دیجیتال در حقیقت محیطی است که جنبه فیزیکی (با اغماض بخوانید “آفلاین”) و جنبه سایبری (با اغماض بخوانید “آنلاین”) را بصورت متعادل در کنار هم با هدف ارتقای کیفیت زندگی و کار افراد تنظیم می کند.

اما در خصوص واژه «تحول» باید اعتراف کنم که من هم با شما موافقم که یکی از مسائل ما در فرایند برگرداندن واژه ها از انگلیسی به فارسی مسئله «خطای افت معنا» است. اما اگر از این سخن بگذریم ، بر اساس تفکر سیستمی «تحول» نه به شوری پارادایم شیفت و انقلاب است و نه به بی نمکی بهبود! . تحول اشاره به سطحی از تغییر دارد که هـدف و فرآینـدهـای سیستم دچار تغییـر می شوند اما ساختـار سیستـم مورد بـازبینی قرار می گیرد.

در هر صورت از انتقاد شما متشکرم و برایتان آرزوی سلامتی دارم.

و من الله التوفیق
مصطفی امینی
۳۰ اردیبهشت ۹۸